Sporen uit 2024, een terugblik

2024 was wereldwijd een verontrustend jaar. Een bijna apathische houding ten opzichte van klimaat en milieucrises, waarbij mensen die de noodklok luiden gecriminaliseerd worden. Oprukkend radicaal rechts populisme en rechtsextremisme in de wereld, tot in het Nederlandse parlement en kabinet. Oorlogsgeweld en genocide op een wereldwijde schaal die sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer is gezien. Gaza en Libanon, Oekraïne, Soedan, Congo, Jemen en al die andere plekken waar vaak al langer gewapende conflicten en oorlogen woeden. Een op de zes kinderen groeit op in oorlog en geweld. Uitholling en bedreiging van de democratische rechtsstaten, normaliseren van haat, racisme en xenofobie, discriminatie en uitsluiting. ‘Dit nooit meer’, riep de wereld in 1945. Nooit meer is nu. 2025 wordt opnieuw een uitdagend jaar.

Voor mij persoonlijk, als historisch onderzoeker van Scribe Diem, was 2024 een hoopvol jaar vol onderzoek, projecten, lezingen en gesprekken.

Onderzoeksrapport ‘Sporen van slavernijverleden in Arnhem’

Overhandiging aan burgemeester Ahmed Marcouch. Foto: Siobhán O’Connor.

Op 18 maart 2024 konden wij, het onderzoeksteam, bestaande uit Barbara Esseboom, Else Gootjes, Camilla de Koning, Ineke Mok, Dineke Stam, Jan de Vries en ik, na anderhalf jaar onderzoek in opdracht van de Gemeente Arnhem het onderzoeksrapport ‘Sporen van slavernijverleden in Arnhem’ presenteren aan burgemeester Ahmed Marcouch en de voltallige Arnhemse Raad tijdens een symposium in Musis Sacrum.

De onderzoekers presenteren enkele sporen. Foto: Siobhán O’Connor.

Na de presentatie begon een rollercoaster aan interviews, waaronder De Volkskrant, en volgden verschillende lezingen en presentaties. Met Barbara Esseboom, Else Gootjes en Dineke Stam presenteerde ik het rapport in verschillende wijken in de stad en gingen we in gesprek met wijkbewoners. Else en ik gaven op 6 april een lezing over sporen van slavernijverleden in Gelderland en Arnhem tijdens het jaarlijkse symposium van Vereniging Gelre. Op 11 mei hield ik zelf nog een lezing voor de vereniging Stadsschoon Arnhem, waarbij nadrukkelijk ook de sporen en verhalen gekoppeld werden aan locaties in de stad.

Sonsbeek

Samen met Else werkte ik mee aan de podcast Sonsbeek Parkcast van programmamaker Edwin Verdurmen over ‘het verleden, heden én de toekomst van het mooiste park van Nederland’. In aflevering drie kwamen daarbij ook de sporen en banden van park Sonsbeek met het Arnhemse koloniale en slavernijverleden ter sprake.

Opnames Sonsbeek Parkcast met Edwin Verdurmen en Else Gootjes. Foto: Else.

Over de sporen van het slavernijverleden in Sonsbeek werd door Farida Nabibaks en Reframing HERstory Art Foundation in samenwerking met Muziektheater de Plaats een theaterproductie in de openlucht gemaakt. Voor het programmaboekje schreef ik een stukje over het Arnhemse onderzoek.

De Keti Koti maand

Tijdens de Keti Koti maand vertelden Barbara, Else en ik tijdens een werknemersbijeenkomst van de Gemeente Arnhem over de Arnhemse sporen en onderzoeksresultaten en gingen vervolgens met de medewerkers in gesprek. Op 27 juni was er een dag die geheel in het teken stond van Sporen van slavernijverleden in Arnhem. Overdag was er tweemaal een presentatie ‘Speuren in het Gelders Archief’, waarbij Barbara, Else en ik aan de hand van archiefstukken enkele sporen van het Arnhemse koloniale en slavernijverleden toonden en lieten zien wat deze bronnen wel of juist niet (kunnen) vertellen. ’s Ochtends was er een sessie voor medewerkers van Erfgoed Gelderland en het Gelders Archief, in de middag voor publiek. Na een Keti Koti maaltijd in Rozet volgden ’s avonds nog minilezingen en een panelgesprek over sporen van slavernijverleden in Arnhem door Barbara, Dineke, Else en mij. Tijdens de Keti Koti herdenking op 30 juni in park Zypendaal bood burgemeester Ahmed Marcouch tijdens zijn toespraak excuses aan voor de rol en betrokkenheid van het Arnhemse stadsbestuur en stadsbestuurders bij het slavernijverleden.

Najaarslezingen en een artikel voor Ex Tempore

Op zaterdag 12 oktober won het onderzoeksteam de Prodesse-prijs voor ‘Sporen van slavernijverleden in Arnhem’. Else Gootjes mocht als projectleider de door de Arnhemse historische vereniging toegekende prijs in ontvangst nemen. Op 18 oktober gaven Else en ik een lezing bij Prodesse Conamur.

Voor Ex Tempore – Verleden Tijdschrift van de Radboud Universiteit Nijmegen schreef ik samen met Barbara en Else een artikel over het koloniale slavernijverleden en het onderzoek naar Sporen van slavernijverleden in Arnhem (en Gelderland).

Op 4 november gaf ik een presentatie voor de historische vereniging Oud-Vorden, waarbij ik vertelde over sporen van slavernijverleden in Gelderland, de regio Vorden en speciaal over Damiaan Hugo Staring en Maurits Ver Huell. Wat ik zelf bijzonder en fijn vond was dat Jennine Staring bij de lezing aanwezig was. Bij mijn onderzoek ben ik door haar en haar familie altijd bijzonder hartelijk ontvangen op de Wildenborch.

De lezing bij Oud-Vorden in Hotel Bakker. Foto: Boukje Tijhuis

De lezing bij Oud-Vorden in Hotel Bakker. Foto: Boukje Tijhuis

Op 12 december vond de Gelderse Landdag plaats onder het motto ‘Samen geschiedenis maken’. Naast de Keynote-lezing: Grondstof door Taco Dibbits en Hester Dibbits waren er in de ochtend en middag ook verschillende workshops. Samen met Barbara Esseboom, Else Gootjes en Coen van Galen gaf ik de workshop (H)erkennen van een verborgen verhaal. In deze sessie verteldenl wij over de onderzoeken die worden gedaan naar sporen van slavernijverleden en koloniaal verleden. Met de deelnemers van de workshop gingen wij verder aan de slag met verschillende manieren om op zoek te gaan naar dit verleden.

Verdere sporen: Museum Arnhem, Amersfoort en het Liemers Museum

Naast alle activiteiten rond het Arnhem-onderzoek en de verschillende lezingen, presentaties en workshops, werkte ik in 2024 in opdracht van de gemeente Arnhem voor Museum Arnhem aan een verkennend onderzoek naar Sporen van koloniaal- en slavernijverleden binnen verschillende collecties van het museum, waaronder specifiek de legaten Ver Huell en Brantsen. De resultaten worden medio februari 2025 gepresenteerd.

Een ander, lopend, onderzoek is dat naar Prudentia, of Maria van Zadelhoff, een meisje geboren in slavernij in Berbice. Haar moeder was de tot slaafgemaakte Afrikaanse vrouw Juliana Mardi, haar vader de uit het IJseldorpje Lathum afkomstige planter Gijsbert van Zadelhoff. Hij neemt zijn vrijgemaakte dochter Prudentia mee naar de Liemers, waar zij wordt gedoopt tot Maria van Zadelhoff. Haar bijzondere verhaal  staat al beschreven in het Arnhemse onderzoek vanaf p. 174. In opdracht van het Liemers Museum in Zevenaar probeer ik nog aanvullende informatie te vinden over het leven van Prudentia/Maria in onder meer Lathum en Westervoort.

Na het afronden van het Arnhemse onderzoek gingen Barbara Esseboom, Dineke Stam en ik direct aan de slag als hoofdonderzoekers voor een nieuw onderzoek in opdracht van de gemeente Amersfoort. De aftrap vond plaats met een goedbezochte startdag op 13 april. Later in het jaar verzorgden wij in november twee workshops in het Archief Eemland voor medewerkers uit de erfgoedsector in de stad en regio Amersfoort/Eemland.

Het nieuwe jaar 2025 wordt opnieuw een jaar vol onderzoeken, presentaties en trainingen. Naast het Amersfoort-onderzoek loopt het onderzoek voor het Liemers Museum nog even door. Vanuit Doesburg zal een nieuw project starten naar de Doesburgse Brievencollectie. Daarover later meer.

Dit bericht is geplaatst in Nieuws met de tags , , , , . Bookmark de permalink.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *