EnglishHet jaar 2022 heeft voor mij bijzondere sporen uit het Gelderse verleden boven gebracht. Enkele resultaten heb ik kunnen delen in langere artikelen en meerdere korte bijdragen voor online publicaties en een viertal lezingen. Kers op de taart is toch wel de publicatie ‘Sporen van slavernijverleden in Gelderland’ vanuit het meerjarige onderzoeksproject voor Erfgoed Gelderland.
Sporen van slavernijverleden in Gelderland
In januari en februari 2022 organiseerde Erfgoed Gelderland samen met het Afrika Museum twee lunchlezingen onder de titel ‘Sporen van slavernijverleden in Gelderland: Zuid Afrika‘. In de eerste lezing mocht ik vertellen over de vroegste Kaapse bezettingsperiode van de VOC en enkele Gelderse mannen én vrouwen. Tijdens de tweede lunchlezing stond Damiaan Hugo Staring centraal. Als tiener zelf korte tijd tot slaaf gemaakt in Marokko, was hij later als equipagemeester in de Kaapkolonie direct betrokken bij het koloniale slavernijsysteem van de VOC.
De Gelderse sporen in zuidelijk Afrika zijn, samen met alle andere sinds 2018 verzamelde sporen van slavernijverleden in Gelderland, in de zomer van 2022 gebundeld en in een online publicatie. Een publicatie op papier volgt nog. Alle sporen zijn daarnaast terug te vinden op de website van Mijn Gelderland, waar ze de afgelopen jaren geregeld als ‘spoor van de maand’ werden geplaatst. Verschillende sporen zijn ook opgenomen binnen Mapping Slavery.
Sporenonderzoek in Arnhem
Inmiddels heeft zich een nieuw ‘Sporen van slavernijverleden’ onderzoek aangediend. In opdracht van de Gemeente Arnhem doet Erfgoed Gelderland onderzoek naar Sporen van slavernijverleden in Arnhem. Als een van de onderzoekers kon ik op 20 december bij de Gemeente al iets vertellen over twee van de sporen die ik volg: over de Arnhemse regentenfamilie Everwijn als Bewindhebbers en investeerders in de VOC en WIC, én over de Arnhemsche Courant.
Willem (Guillaume) Everwijn, Bewindhebber WIC 1623-1626. Collectie Brantsen van de Zyp, inv.nr. 1486.
Johan Conrad van Hasselt
Voor Doesburg Vertelt, de website en het online historisch verhalenplatform van HetHuisDoesburg, maakte ik een bijdrage over de bijzondere, veelbelovende en tragisch korte carrière van de Doesburgse natuuronderzoeker Johan Conrad van Hasselt. In het Leidse Naturalis Biodiversity Center mocht ik op zijn 225ste geboortedag, 26 juni 2022, tijdens de familiedag van de familie Van Hasselt vertellen over ‘De jongen uit de kloosterstraat‘. Andere sprekers die dag waren onder anderen Andreas Weber, over de veldaantekeningen van Van Hasselt, en Pieter van Wingerden, over de Natuurkundige Commissie.
Johan Conrad van Hasselt, via wikimedia commons
Robert Jacob Gordon
Het was in 2022 voor mij ook een beetje een jaar van Robert Jacob Gordon. De reis die hij in 1772 maakte heeft ondanks een gedegen voorbereiding veel weg van een ‘rampreis’, maar werd bekend als ‘voyage de plaisir et curiosité’ en het begin van een ‘Kaapse ambitie’. Voor Doesburg Vertelt schreef ik een artikel over ‘250 jaar Kaapse ambitie van Robert Jacob Gordon‘. In het filmzaal van Het Arsenaal in Doesburg vertelde ik, aan de hand van enkele (deels onbekendere) bronnen, tijdens de Stadsvertelling van HetHuisDoesburg op 2 oktober 2022, over de reis en ambitie van de geboren Doesburger.
Gordon bij de kraal van Gronjam en Doeroep – R. J. Gordon 1779, collectie Rijksmuseum Amsterdam RP-T-1914-17-32
Speuren in 2023
Komend jaar staat wat betreft onderzoek vol in het teken van Sporen van slavernijverleden in Arnhem. Naast de familie Everwijn (en aanverwante Arnhemse regentenfamilies) en de Arnhemsche Courant volg ik nog een handvol sporen, waaronder die van vader en zoon Van Essen en hun banden met de Surinaamse plantages ’t Eylant en De Peperpot. Er is een mooie Arnhemse bron over Domingo Floris Brasiliaen, maar wie was hij? Ook kijk ik naar het ‘Legaat Alexander Ver Huell’ en een connectie tussen zuidelijk Afrika en de families Slotsboo, Van Oudenaarden en Beck. Plus nog enkele andere sporen …
Voor zondag 2 april 2023 staat een nieuwe Stadsvertelling in Doesburg gepland. Hier zal ik aan de hand van enkele afbeeldingen (schetsen en schilderingen) en teksten (notities, herinneringen en reisbeschrijvingen) van Q. M. R. ‘Maurits’ Ver Huell vertellen over zijn verblijf en rol op de Banda-eilanden en de Ambonse eilanden; over Roosje, Christina Martha Tiahahu en slavernij. Onderstaande afbeelding vertelt daarbij een verhaal op zich.
Muskaatnotenperk Bojauw op Lontor. Q.M.R. Ver Huell – Collectie Maritiem Museum Rotterdam
En wat er verder nog op het onderzoekspad komt? Ik volg gewoon de sporen en zie waar zij mij brengen. Ik wens iedereen een mooi, gelukkig en gezond 2023.